به مناسبت روز جهانی كتاب و حق مولف؛
پرواز بر بلندای دانایی در سایه همنشینی با یار مهربان
تجربه جهانی نشان داده است که رشد و توســعه تمدن ها، ریشه در رشد فکری و فرهنگی هر جامعه دارد و بدون رشد فرهنگ کتابخوانی در جوامع، نمی توان به رشد هیچ تمدنی دل خوش کرد.
بیست و سوم آوریل (همزمان با سوم اردیبهشت) مصادف با درگذشت سه تن از نویسندگانی است که نقش مهمی در فرهنگ و ادبیات جهان برعهده داشته اند؛ یعنی ویلیام شکسپیر، سروانتس و اینکا گارسیلاسو دولاوگا. روزی که یک کتاب فروش کاتالونیایی تصمیم گرفت، روز تولد سروانتس نویسنده دن کیشوت را به روزی برای ترویج کتابخوانی تبدیل کند.
از سال ۱۹۲۳ میلادی این تلاش شروع شد و کم کم گسترش یافت تا ۱۹۹۵ میلادی که دولت و اتحادیه ناشران اسپانیا در بیست وهشتمین اجلاس یونسکو پیشنهاد روز جهانی کتاب را مطرح نمودند و فدراسیون روسیه هم در همان اجلاس عنوان «حق مولف» (نشرانه) را هم به آن افزود؛ پیشنهادی که در همان جلسه تصویب گردید و از آن تاریخ تا امروز سال هاست که در روز مرگ و تولد سه تن از مشاهیر ادبیات جهان برای کتاب و حقوق مولف نویسنده اش ارج و قربی ویژه در نظر گرفته می شود.
اگر روح تغذیه نشود، آدمی، بی اخلاق، بی معنویت و بی دانش خواهد شد
موضوع کتاب و کتابت در رشد حیات اجتماعی تأثیــر بسزایی دارد. روح یک جامعــه در پرتو این مهم بارور می شود و بنا بر این میراث فرهنگی و تمدن تمامی کشورها بخصوص کشورهای صاحب و بنیانگذار فرهنگ و تمدن جهانی همچون کشورمان ایران، همیشه مملو از کتاب های بزرگانی است که افتخار جامعه بشری بوده اند.
کتاب از دیرباز، حافظ و احیاکننده تفکر و اندیشه های والا و منبع عظیمی بوده اســت که طالبان علم، اندیشه و حقیقت را سیراب کرده است. ارزیابی شرایط و امکانات موجود فرهنگی مبین این نکته اســت که امروزه کتاب می تواند بعنوان یک وسیله مطمئن و کارآمد در بهینه سازی فضای فرهنگی جامعه مورد استفاده قرار گیرد.
تجربه جهانی نشان میدهد که رشد و توســعه تمدن ها، ریشه در رشد فکری و فرهنگی هر جامعه دارد و بدون رشد فرهنگ کتابخوانی در جوامــع، نمی توان به رشد هیچ تمدنی دل خوش کرد. باید تاکید کرد که باوجود رشــد رســانه های گوناگــون جمعی تابحال هیچ رسانه ای نتوانسته است نقشی را که کتاب در رشد تمدن ها داشته، ایفا کند.
امبرتو اکو، پژوهشگر، نویسنده و منتقد ادبی مطرح و شناخته شده جهان می گوید: مطالعه مداوم وجود انسان را طراوت و شادابی می بخشد و بذر امید و زندگی را می رویاند و به شکوفایی و بالندگی می رساند و نهال وجود آدمی در سایه مطالعه به برگ و بار می نشیند. مطالعه سکوی پرتاب به سمت بلندای کمال و ارزش های جاودانه است.
در این نکته تردیدی وجود ندارد مطالعه روشمند و مفید غذای روح است و به قول ارسطو «اگر روح تغذیه نشود، آدمی، بی اخلاق، بی معنویت و بی دانش خواهد شد و تشخیص خیر و شر دشوار می شود.»
مطالعه، استفاده از نسخه سلامتی و سعادت خردمندان و زبده ترین شخصیت ها و فرهیختگان است و همان گونه که در هنگام بیماری از نسخه پزشکان متخصص و کارآزموده استفاده می نماییم، برای رهایی از بیماری های روحی و معنوی و علمی هم از نسخه های ناب و پرارزش دانشمندان اسلامی باید استفاده نمائیم و به مطالعه آثار و نوشته هایشان همت گماریم؛ چونکه این نوع کتاب ها نسخه های سلامتی و خوشبختی و سعادت هستند و در کوره راه های زندگی، راه حقیقت را برایمان نمایان می سازند.
انسان از طریق مطالعه می تواند با دوستان مهربان تر، بی زیان تر و پربارتر همراه و هم نشین باشد و از فیض سخنان ارزشمند شان بهره ببرد و در بزم گرم شان به آبیاری روح و روان خود بپردازد.
علم روز هم ثابت کرده کسی که اوقاتی را برای مطالعه و اوقاتی دیگر را به کار اختصاص می دهد، موفقیت و سودآوری اش بسیار بیشتر خواهد بود از کسی که همه اوقات خویش را به کار اختصاص می دهد و مطالعه نمی کند؛ چونکه همان گونه که مطالعه کتاب های معنوی و فکری، اندیشه را پرورش داده معنویت را بیشتر می کند، مطالعه آگاهانه و هدفمند رونق اقتصادی و درخشش فکری دراین زمینه به وجود می آورد.
رهبر معظم انقلاب درباره وضعیت کتاب و کتابخوانی در کشـور، گفته ها، منویات و رهنمودهایی دارند که راهگشا و شنیدنی اســت. ایشان در دیدار مسئولان کتابخانه ها و کتابداران (۲۹ تیر ۱۳۹۰) فرموده اند: کتاب، محصول فکر و مغز و تجربه و هنر و ذوق یک کسی است یا کسانی است که این کتاب را تهیه و تولید کرده اند. لزوماً هر کتابی مفید نیست و هر کتابی غیرمضر نیست. بعضی کتاب ها مضر است. این یک خوراک معنوی است؛ اگر فاسد بود، اگر مسموم بود، اگر مضر بود، ما بعنوان ناشر، بعنوان کتابدار، بعنوان کتابخانه دار، بعنوان متصدی پخش - به هر عنوانی که با کتاب ارتباط دارد - حق نداریم این را در اختیار افرادی قرار بدهیم که آگاه نیستند، ملتفت نیستند.
همچنین حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار تعدادی از دانش آموزان به مناسبت مراسم جشن تکلیف، (۲۴ آذر ۱۳۹۵) فرموده اند: سلامت فکری را با کتاب خوانی تأمین کنید؛ از کتاب های خوب، راه گشا، راهنما -که از جانب متفکران و نویسندگان خوب ما تهیّه شده و در اختیار ما گذاشته شده- استفاده کنید و بخوانید.
هدف روز جهانی کتاب از زبان یونسکو
هدف از اختصاص روزی برای بزرگداشت کتاب و حق مؤلف، تجلیل جهانی از کتاب، نویسندگان و مترجمان، تشویق همگان و بخصوص جوانان برای کشف لذت خواندن، تقدیر و پشتیبانی از کسانی که در رشد و اعتلای فرهنگی و اجتماعی جامعه بشری نقش و سهم بسزایی داشته اند، است.
توسعه صنعت نشر، ترویج جریان آزاد کتاب و تضمین دسترسی عموم به آن و بالاخره جلب توجه سازمان ها، انجمن ها، نهادهای دولتی و خصوصی به این آسانترین و ارزشمند ترین روش کسب دانش، بیان احساس و اندیشه و قدیمی ترین وسیله ارتباط معنوی و کلید توسعه آموزش پایه، مبارزه با فقر و توسعه فراگیر است.
ترویج سیاست های ملی کتاب بعنوان بخشی از یک نگرش جامع و فراگیر در مورد توسعه کتاب؛ توجه به انتشارات آموزشی و عمومی بعنوان دو عنصر مهم و جدانشدنی بخش کتاب؛ پرکردن شکاف آموزشی و اطلاعاتی موجود بین تمامی کشورهای جهان؛ توجه به کلیه عوامل و عناصر مؤثر در تولید و توزیع کتاب؛ تجدید نظر در تعاریف و ضوابط کنونی در ارتباط با کتاب؛ برقراری گفتگوی سازنده بین بخشی دولتی و خصوصی در زمینه کتاب و پشتیبانی از توسعه صنعت انتشارات محلی با اعطای کمک به آنها از مهم ترین اهداف روز جهانی کتاب است که در اساسنامه یونسکو درباره کتاب با محوریت فراهم ساختن بستر و زمینه گسترش و توسعه کتاب در جهان نوشته و بر اجرایی و عملیاتی شدن آن تاکید گردیده است.
حق مولف، «حق اخلاقی» پدید آورنده اثر
حق مولف یا همان کُپی رایت ((Copyright به این معناست که فردی که اثری را پدید می آورد، معمولاً قانون کشورها، او را پدید آورنده (نویسنده، مؤلف، مصنف، مدون، شاعر، آهنگساز، نقاش، ترانه سرا و مانند آنها) می شناسند و حقوقی را به لحاظ پدید آمدن اثرش برای وی در نظر می گیرد و به رسمیت می شناسد، مشروط بر آنکه اثر، اصالت داشته باشد و از آثار گذشتگان و دیگران در پدید آوردن آن، استفاده غیرمجاز نشده باشد.
حق مولف، تنها به حق مالی یا حق اقتصادی محدود نیست. هر چند که پدید آورانی هستند که زندگی آنها فقط از طریق درآمد حاصل از فروش آثارشان می گذرد. حق مولف، مالکیت فردی و معنوی آثار را به رسمیت می شناسد و جامعه را ملزم می کند که آنرا محترم بدارد و حقوق قانونی پیشبینی شده و ناشی از آنرا مراعات کند. حق مولف، حتی از این هم فراتر می رود و برای پدید آورنده نوعی «حق اخلاقی» قائل می شود و آنرا مشمول حمایت خود قرار می دهد.
البته با رشد وسایل ارتباط جمعی، رسانه ها و شبکه های اجتماعی مختلف، آثار ادبی و هنری و فکری بدون هیچ ضابطه و قانونی حتی در سطح بین المللی تکثیر و منتشر می شد. بنا بر این هم احتیاج به تصویب قانونی برای پیشگیری از سوءاستفاده از حقوق مولفان و آثارشان احساس شد. بنا بر این هم کنوانسیون «برن» کامل ترین و کاربردی ترین قانونی بود که با همکاری و همفکری دولت ها دراین زمینه تصویب گردید.
این کنوانسیون در ۱۸۸۶ میلادی در برن سوئیس برای پشتیبانی از آثار ادبی و هنری، شروع به کار کرد. این توافقنامه خاطرنشان می کند که آثار ادبی و هنری، «چگونه» مورد استفاده قرار گیرد، توسط «چه افرادی» استفاده گردد و «شرایط» این کار به چه صورت است. این کنوانسیون یکی از قدیمی ترین توافقنامه های بین المللی در زمینه کپی رایت شمرده می شود و نوعی ساختار نظام مند و یکپارچه، برای حفاظت از آثار ادبی و هنری را در اختیار اعضا قرار می دهد.
برپایه معاهده بِرن همه آثار ادبی و هنری، به غیر از آثار عکاسی و کارهای سینمایی از مدت حمایت حداقل ۵۰ سال بعد از مرگ پدیدآورنده اثر برخوردارست. البته کشورهای عضو، این امکان را دارند که این زمان را بنا به قوانین ملی خود، طولانی تر کنند ( آنچه که در متن این کنوانسیون از آن بعنوان اصل استقلال نام برده شده است). در مورد آثار هنری کاربردی و عکاسی، مدت حمایت برابر با ۲۵ سال از زمان آفرینش اثر است. این زمان، برای آثار سینمایی برابر با ۵۰ سال است که از زمان به نمایش درآمدن اثر شروع می شود.
کشورمان ایران بنا به علل مختلف و مختلف تابحال به این کنوانسیون نپیوسته است هر چند شاید در نگاه اول این مسئله خوشایند به نظر نرسد اما عدم اجرای قوانین این معاهده جهانی به شکل یکسان توسط برخی کشورها از یک سو و از طرف دیگر بازار محدود کتاب ایران در شبکه جهانی سبب شده تا چندان میلی برای حضور در این پیمان جهانی را شامل نباشیم.
البته ذکر این نکته الزامی است که قانون پشتیبانی از حقوق مولفان و مصنفان در کشورمان ابتدا در ۱۳۴۸ تدوین شد و طی سالیان و ادوار اخیر با گسترش شیوه های تولید و تالیف و همینطور افزوده شدن ابزارهای صوتی، تصویری و دیجیتالی این قانون در ایران مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفته است.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب