به بهانه اكرانِ مستند رنج زیرپوست :
بابک بهداد: سینمای خودبیانگر، از زندگی شخصی به جامعه می رسد
یک کارگردان مستندساز عقیده دارد: در سینمای خودبیانگر (اوتوبیوگرافی) فیلمساز ابتدا با طرح دغدغه خود و موضوعی که با آن درگیر است، بحث را گسترش و سپس فیلم را به سمت طرح معضلی عمومی بسط می دهد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، فیلم رنج زیر پوست نخستین ساخته بلند محسن جعفری راد در مقام کارگران مستندساز که این روزها و بعد از دوسال انتظار اکران عمومی خویش را پشت سرمی گذارد، فیلمی اوتوبیوگرافی درباره یک زندگی خانوادگی است که خشونت پدر تاثیرات دردناکی را بر بدن آن وارد ساخته است.
جعفری راد متولد گیلان و شهر رحیم آباد و دانش آموخته انجمن سینمای جوان لاهیجان است. وی پس از ساخت ۱۰ فیلم کوتاه مستند و داستانی، مستند رنج زیر پوست را بعنوان نخستین فیلم بلند خود عرضه کرده است.
این فیلم از معدود فیلم هایی است که یک منتقد، درباره خانواده خودش روایتی افشاگرانه عرضه کرده است.
تهیه کننده فیلم به صورت مشترک مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و مهدی مطهر و اکران آن در سینمای هنر و تجربه از جمعه ۵ شهریور شروع شده است.
این فیلم به علت جسارتی که کارگردان در باب بیان کردن مشکلات خانوادگی خود به خرج می دهد، قابل تامل و باارزش است؛ ضمن اینکه چنین مسائلی قابل تعمیم هستند و بازبینی ریشه و نتایج آن بعنوان موضوعی اجتماعی-خانوادگی اهمیت پرداخت به آنرا دوچندان می نماید.
موضوعی که از حوزه شخصی به حوزه اجتماعی بسط می یابد
بابک بهداد مستندساز در باب ماهیت و اهمیت تماشا و بررسی این فیلم و فیلمهای مشابه با آن در گفتگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا بیان نمود: نمونه های خوب فیلم از این نوع سینما که به آن سینمای خودبیانگر یا اوتوبیوگرافی می گویند در دنیا ساخته شده است؛ و پیشرو این نوع فیلمسازی، یک فیلمساز آمریکایی به نام راس مک الوی است که اخبار ساعت ۶ او بسیار مشهور است (راس مک الوی یکی از مطرح ترین مستندسازان آمریکایی است که تابحال مستندهای زیادی تولید کرده و به خاطر ساخت مستندهایی درباره خودش، خانواده و اطرافیانش شهرت دارد).
این نوع از فیلم مستند به این شکل عمل می کند که از موضوعی شخصی و موضوعی که خود کارگردان و فیلمساز درگیر آن است، به موضوعی اجتماعی می رسد یعنی فیلمساز ابتدا با طرح مساله و دغدغه خود و موضوعی که با آن درگیر است، بحث را گسترش و سپس فیلم را به سمت طرح معضلی عمومی بسط می دهد.
وی اضافه کرد: در ایران نمونه ای خوب از این سبک مستندسازی فیلم پیر پسر مهدی باقری است که نمونه ای خوب از این دست فیلمها هست؛ در اروپا هم فیلم پدر و پسر نمونه خوبی برای این مورد است؛ همینطور فیلم آریرانگ (۲۰۱۱) از کیم کیدوک (فیلمساز اهل کره جنوبی) نمونه ای برجسته در این حوزه می باشد.
بهداد در پاسخ به این پرسش که در ادبیات این سبک و داستان پردازی که نویسنده حالات و روایات شخصی خویش را عیان سازد نمونه های مکرر و پیشگامانه ای دارد و مبدا این سبک از فیلمسازی مستند را کجا میتوان یافت، توضیح داد: بطور قطع سینما متاثر از ادبیات (و در برگیرنده هنرهای دیگر) است اما دقیقا نمی دانم فیلم هایی که به زندگی خود فیلمساز پرداخته اند در سینمای مستند مشخصا از چه زمانی شروع شده است. پاسخ به این پرسش احتیاج به تحقیق دارد.
رییس هیات مدیره انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند در ادامه و درباره ساختار فیلمهای خودبیانگر خاطرنشان کرد: معمولاً فیلم هایی که خودبیانگر هستند، ساختارها و روایت های بسیار ساده ای دارند که با امکانات و تجهیزات سبک ساخته می شوند؛ به این علت که خود فیلمساز دائم در قاب کادر هست و چالش هایی دارد و این نوع فیلمسازی که میتوان آنرا فیلمسازی آسان خطاب کرد نیاز به تجهیزات سبک دارد و بدون اینکه گروهی فیلمسازی در آن حاضر باشد صورت می گیرد.
معمولا به این طریق است که چون سوژه خود فرد و کارگردان است و باید به سادگی فیلمبرداری شود، فیلمبرداری این جنس فیلمها با دوربین شخصی خود کارگردان، موبایل و بی واسطه انجام می شود.
وی اضافه کرد: محسن جعفری راد را از قبل می شناختم. منتقد خوبی است که مدتهاست در حوزه سینما در مجلات مختلف قلم می زند؛ وی در این فیلم یک مساله شخصی را بیان می کند که مساله خانواده با محوریت پدرش است.
پدری که چگونه با این خانواده (با مادرش، با خودش و خواهرانش و... ) رفتار می کرده و چه تاثیراتی روی این خانواده گذاشته است؛ کارگردان بسیار صمیمی و بی پرده این مساله را باز کرده است. لحظاتی در فیلم می بینیم آقای جعفری انتقاداتی را نسبت به پدرش مطرح می کند، خانواده و خواهرش انتقاداتی را درباره پدر بیان می کنند و پدر را به علت رفتارهایی که در این سال ها با خانواده داشته، به چالش می کشند.
فیلمساز با سوژه اش همراه است
این مستندساز در ادامه و با عنایت به نقطه قوت فیلم رنج زیرپوست تصریح کرد: موضوعی که در این فیلم برای من بسیار قابل تحسین بود اینکه جعفری راد با تمام انتقاداتی که به پدرش دارد اما با او همراه است؛ زمان هایی در جلوی دوربین گریه می کند، زمان هایی همراه مشکلات پدر هست و زمان هایی هم پدر را به چالش می کشد.
جعفری راد موقعیت های بسیار خوبی را فیلمبرداری کرده است؛ بخشی با تلفن همراه و بخشی با دوربین های سبک و بخش هایی هم فیلمبردار داخل فیلم داشته است.
وی اضافه کرد: فیلم با مراسم تدفین مادر شروع و این گونه روایت شروع می شود که از آرشیوهای شخصی و خانوادگی بهره برده است (که در این سبک فیلمها رایج است) برای اینکه نگاه خودشان را به مخاطب منتقل کنند؛ دوربین بسیار آزاد و صمیمی به کاراکترها نزدیک و دور می شود و ما را در موقعیت های خیلی خوب و جذابی قرار می دهد و فیلم به این شکل با مخاطب ارتباط برقرار می کند.
نمی خواهم بگویم این فیلم تجربی است اما فکر می کنم آقای جعفری تجربه خاصی در این فیلم و جسارت داشته است که چنین سوژه ای را محور تولید اثر قرار دهد.
ساخت چنین فیلمی حقیقتا جسارت می طلبد
بهداد در ادامه خاطرنشان کرد: ساخت چنین فیلمی حقیقتا جسارت می طلبد؛ اینکه بتوانید خود و خانواده ات را به چالش بکشی. همه ما در زندگی شخصی خود و در رویارویی با خانواده مشکلاتی را داریم اما آنرا در محفلی خصوصی نگه می داریم و تحمل می نماییم اما جعفری راد با شجاعت تمام این مورد را به تصویر می کشد و با ما (ی) مخاطب مطرح می سازد.
زندگی بسیاری خانواده های آن منطقه و بومی به همین شکل است؛ یعنی در روابطشان مردسالاری و پدرسالاری در جریان است و آقای جعفری راد در این فیلم این مورد را برجسته می سازد که این نوع فضا و نگاه، چگونه می تواند به بدنه یک خانواده صدمه برساند و چگونه تاثیرات آن می تواند سالهای سال در خانواده وجود داشته باشد. همان صحبت هایی که با مادر و خواهرش دارد و همه مردسالاری و پدرسالاری در آن فرهنگ را نشان داده است و به شکلی هم به درستی نشان داده است این رفتار صرف خواست پدر خودش نیست و آن منطقه این فضا و فرهنگ را بوجود آورده است.
وی فزود: البته گیلان جزو استان هایی است که در آن زن سالاری هم وجود دارد اما مردسالاری مساله ای است که در کل ایران وجود دارد و فیلمساز این موارد را به درستی مطرح می سازد و ما را به درون دنیای شخصی خودش می برد و تأثیر میگذارد.
فیلمی که تأثیر بگذارد و مخاطب را به وجد بیاورد فیلمی است که سبب تفکر می شود و رنج زیرپوست این کار را با من کرد و شاید هفته ها درگیر مبحث این فیلم بودم.
این کارگردان مستند در پایان و در پاسخ به این پرسش که ایراد و ضعف مستند رنج پوست را به لحاظ حرفه ای و تکنیکی در چه می بیند، اظهار داشت: ایراد خاصی در فیلم نمی بینم. این نوع فیلم، به فیلمهای آماتور نزدیک است.
در سینمای آماتور نمی توان زیاد روی روایت و نوع فیلمبرداری و صدابرداری خرده و ایراد گرفت و بیشتر موضوعِ جست وجو و پیگیری مهم می باشد که آقای جعفری راد به درستی این کار را انجام داده است. بر این اساس در سینمای آماتور اینکه کادربندی یا صدا خیلی خوب باشد و... وجود ندارد.
بهداد تصریح کرد: تنها جایی که به فیلم ضربه می زند اینجاست که آقای جعفری راد پلان ها و سکانس های آخر را به صورت هوایی گرفته و تلاش کرده دوربین را روی سه پایه قرار دهد که این مورد صدمه زننده بوده است یعنی ما (مخاطب) را از قصه جدا می کند. ما دنبال همان نگاه صمیمی هستیم که به دوربین و صدا منتقل شده است.
باید در نسل های مختلف به سمت نیکی، صلح و بخشش حرکت کنیم
محسن جعفری راد پیشتر و در گفتگو با ایرنا درباره این فیلم اظهار داشته بود: شاید این فیلم تنها فیلم مستند سینمای ایران باشد که یک منتقد حرفه ای، ۹ سال درباره زندگی شخصی و خانوادگی خودش به کنکاش پرداخته است. یکی از علت هایی که فیلمبرداری این فیلم ۹ سال به طول انجامیده است، این بود که می خواستم زندگی و مرگ آدم های اطرافم را به زبان تصویر واکاوی کنم.
در واقع کنجکاو بودم از کاشته هایشان در طول زندگی چه برداشتی می کنند؟ مثلاً وقتی مادر خودم سال ۹۰ فوت شد، برایم سوال برانگیز بود که چه اتفاقی برای پدر و همسر اول رخ خواهد داد و همین کنجکاوی سبب شد جسته و گریخته هشت سال فیلمبرداری و بیشتر از یک سال تدوین و مراحل بعدی رخ دهد.
وی تصریح کرده بود: در طول فیلمبرداری استادانی مثل عباس کیارستمی، هوشنگ گلمکانی، کیوان کثیریان، شاهین شجری کهن و مشاور اصلی این فیلم محمود رحمانی، همراه و همفکر من بوده اند و در اینباره که این فیلم چگونه به سرانجام برسد، به من یاری رسانده اند.
جعفری راد همینطور درباره آخر فیلم که خیلی از منتقدان از آن بعنوان حرکتی جسورانه و غیر قابل پیشبینی یاد کردند، اظهار داشته بود: پدرم اخلاقیات خاصی داشت اما پس از فوتش بیشتر از هر موقع دلم براش تنگ شده است و باید همگی در نسل های مختلف در جهت نیکی، صلح و بخشش حرکت نماییم.
فیلم مستند ۷۱ دقیقه ای رنج زیرپوست به کارگردانی محسن جعفری راد و تهیه کنندگی مهدی مطهر در سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت حضور داشت و نخستین نمایش عمومی خویش را پشت سر گذاشت.
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب