راه اندازی سامانه ای برای پایش تاثیر تحقیقات در ایران
به گزارش جاوید شو، استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک در یک سخنرانی علمی خبر از طریق اندازی سامانه ای برای اندازه گیری تأثیر پژوهشها در ایران داد و چارچوب نظری این مورد را شرح داد.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا، دکتر بهروز رسولی در نشست علمی «چارچوب سنجش تأثیر پژوهش در ایران» که بصورت مجازی برگزار شد، درباره ی هدف از سنجش تاثیر پژوهش، اظهار داشت: برای اینکه بدانیم سنجش تاثیر پژوهش از چه زمانی و از کجا شروع شده، باید به این پرسش پاسخ دهیم که در کل، هدف از علم چیست؟ یکی از مهم ترین اهداف علم، این است که به موضوعی پرداخته شود که به درد جامعه بخورد و مسائل مربوط به جامعه را حل و فصل کند. در همه کشورها این مساله به عنوان یکی از اهداف مهم در نظر گرفته شده است.
وی افزود: حتی در نسل های جدید آموزش عالی نیز به این مساله و این هدف که جامعه از دستاوردهای پژوهشی منتفع شود، توجه شده است. در یکی، دو دهه گذشته، موضوع اثرگذار بودن پژوهش ها، یکی از مهم ترین دغدغه کشورها بوده است.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک در مورد نیاز به ابزارهایی برای اندازه گیری چارچوب پژوهش، اظهار داشت: کشورها به ابزارها، چارچوب ها و یا گاهی حتی سازمان هایی نیاز دارند که بتوانند تاثیر پژوهش را اندازه گیری کنند تا از این طریق به سیاست گذاران گزارش دهند که آیا مسیر و سیاستگذاری شان صحیح بوده یا نه.
وی در مورد یکی از این ابزارها، توضیح داد: یکی از ابزارهای اندازه گیری تاثیر پژوهش، خودگزارش دهی است. اینکه از یک پژوهشگر پرسیده شود که پژوهش وی در جامعه چگونه موثر بوده است، این روش ممکنست در سطح پژوهشگر کاربرد داشته باشد. ولی اگر بخواهیم در سطح کلی نظام پژوهش، تاثیر را بررسی نماییم، شاید این روش برای سیاست گذاران کارآمد نباشد.
رسولی، رویکرد دیگری که برای اندازه گیری تاثیر پژوهش، وجود دارد را رویکرد «سنجه محوری» عنوان نمود و توضیح داد: با رویکرد سنجه محور، می توان با یک سری سنجه های کمی و با شواهد کمی، تاثیر پژوهش را سنجش نماییم. در کشور ایتالیا و خیلی از کشورهایی که جزو کشورهای پیشرفته و توسعه یافته از نظر علمی هستند، چنین نگاهی مورد توجه قرار گرفته است.
وی در مورد اقدامات ایران در این عرصه، اظهار داشت: در ایران اقداماتی بصورت جسته و گریخته در موضوع سنجش تاثیر پژوهش انجام شده است، ولی با اینحال ما موفق نشدیم که یک چارچوب ملی برای این مساله درست نماییم و یک ابزار مناسب برای سنجش تاثیر پژوهش طراحی نماییم. باتوجه به همین موضوع ما در پژوهشی کوشیدیم که چارچوبی با رویکرد سنجه محور در سطح ملی طراحی نماییم.
وی اشاره کرد: سیاستگذاری مبتنی بر شواهد به چنین ابزارهایی نیاز دارد که بتواند تاثیر پژوهش را اندازه گیری نماید.
عضو هیئت علمی ایرانداک با اشاره به اینکه تا کنون ۳۰ تا ۴۰ تعریف متفاوت در دنیا برای تاثیر پژوهش انتشار یافته است، اظهار داشت: هر یک از این تعاریف با یک زاویه به تاثیر پژوهش نگاه کرده اند. برای مثال دانشگاه «یورک» که صفحه ای برای تاثیر پژوهش راه اندازی کرده، در تعریف تاثیر پژوهش می گوید تاثیری است که یک پژوهش، فراتر از دانشگاه دارد.
وی افزود: ما تاثیر را هم اکنون با استناد تعریف می نماییم که هرچه یک پژوهش، استنادات بیشتری داشته باشد، تاثیر بیشتری نیز دارد. ولی تاثیر برمبنای استنادات تنها در سطح نظام پژوهش، مقاله و دانشگاه است. ولی هدف اصلی تاثیر پژوهش، تاثیری است که در خارج دانشگاه دیده شود.
رسولی اشاره کرد: تاثیر پژوهش می تواند ابعاد مختلفی داشته باشد، بطورمثال در ابعاد اقتصاد، اجتماع، بهداشت، فرهنگ، پژوهش، می توان تاثیر پژوهش را دید. همین طور در زمان های مختلف ممکنست اتفاق بیفتد؛ بطورمثال تاثیر در سیاستگذاری می تواند زودتر از تاثیر بر محیط زیست رخ دهد. همین طور مخاطبان و گروههای هدف تاثیر پژوهش نیز می تواند مختلف باشد.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک با اشاره به اینکه «سنجش تاثیر پژوهش به هیچ عنوان کار راحتی نیست و در همه کشورها مسئله دشواری است»، اظهار داشت: یکی از چالش های اندازه گیری تاثیر پژوهش این است که ممکنست تاثیر پژوهش، با تاخیر اتفاق بیفتد. برای مثال ما الان پس از مدت طولانی پس از انتشار پژوهش های اینشتین، در فضای عملی از نتایج این تحقیقات استفاده می نماییم. چالش دیگر این است که نمی توان بسادگی یک تاثیر را به یک پژوهش نسبت داد و ممکنست متغیرهای زیادی در یک موضوع اثرگذار باشد.
وی افزود: همین طور نمی توان مرزها را بین رشته ها و پژوهشگران مشخص کرد. نمی توانیم بگوییم یک تاثیر حتما تاثیر این پژوهش و یا این پژوهشگر است. بعلاوه اندازه گیری تاثیر پژوهش نیازمند هزینه های هنگفتی است و حتی بعضی می گویند که شاید اندازه گیری تاثیر پژوهش به این میزان ارزش نداشته باشد. همین طور واحد ارزیابی و داده ها و منابع مورد نیاز برای ارزیابی نیز می تواند چالش هایی بوجود آورد.
رسولی در مورد مطالعه خود در مورد طراحی چارچوبی برای سنجش تاثیر تحقیقات در ایران، توضیح داد: ما در این مطالعه می خواستیم چگونگی اندازه گیری کمی تاثیر پژوهش در بافت ایران را مشخص نماییم. همین طور وزن ابعاد مختلف و فاکتورهای تاثیر پژوهش را مشخص و اولویت بندی نماییم و برای اندازه گیری تاثیر پژوهش یک سامانه طراحی نماییم.
وی با بیان روند انجام این پژوهش و مراحل مختلف آن، اظهار داشت: ابتدا یک مرور جامع در مورد مطالعات پیشین جهانی در این عرصه انجام دادیم و ۱۱۵ سنجه را شناسایی کردیم و این سنجه ها را در ۱۰ بُعد سازماندهی کردیم و سپس با ۴۰ نفر از سیاست گذاران و خبرگان این مساله همچون وزرای پیشین علوم، رؤسای مؤسسات آموزش عالی و برخی اعضای هیئت علمی دارای سابقه مدیریتی، مصاحبه انجام دادیم.
رسولی اضافه کرد: پس از این مصاحبه ها مجدد چارچوب جدیدی طراحی کردیم و ۱۵۰ سنجه مختلف تعریف کردیم و مجدد با گروه دیگری از خبرگان این ابعاد را وزن دهی کردیم و در اختتام نیز سامانه ای برای این مساله طراحی و پیاده سازی کردیم.
وی در مورد این سنجه ها، توضیح داد: برمبنای یافته های این مطالعه تاثیر اقتصادی، کسب وکاری و خدماتی به عنوان مهم ترین تاثیر پژوهش مطرح گردیده است، دومین تاثیر، تاثیر بهزیستی و سلامت، سومین تاثیر، تاثیر زیست محیطی، چهارمین، تاثیر سیاسی است و تاثیر آموزشی و پژوهشی در رتبه پنجم قرار دارد.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک، اشاره کرد: هر یک از این تاثیرها، ابعاد مختلف دارند. برای مثال در تاثیر زیست محیطی زیرشاخه هایی مثل کاهش آلودگی، حفظ گونه ها، حفظ اقلیم و... مطرح گردیده است و در کل حدود ۱۱۵ سنجه به عنوان زیر شاخه ۵ بعد مختلف تاثیر در نظر گرفته شدند.
رسولی اشاره کرد: این مطالعه گرفتار محدودیت هایی نیز بوده است. برای مثال بطور قطع نمی توان همه سنجه های نشان دهنده تاثیر پژوهش را شناسایی کرد، ولی این روش می تواند چارچوبی به ما بدهد که دورنمایی از تاثیر پژوهش داشته باشیم.
وی افزود: همین طور موضوع زمان اثرگذاری پژوهش نیز یکی از محدودیت ها بود، ولی ما کوشیدیم در این سامانه این مساله را لحاظ نماییم که کاربر بتواند زمان اثرگذاری را مشخص نماید. محدودیت های دیگری مانند محدودیت زمانی و محدودیت افراد مشارکت کننده در این مطالعه نیز وجود داشته است.
عضو هیئت علمی ایرانداک آگاهی داد که سامانه تاثیر؛ پایش تاثیر پژوهش در ایران؛ هم اکنون در آدرس https: //rif.irandoc.ac.ir در دسترس می باشد، ولی به سبب اینکه پروسه گردآوری داده زمان بر و هزینه بر است، داده های پشتیبان سنجش پژوهش در آن قرار داده نشده، ولی درحال گردآوری آن هستیم تا ببینیم پژوهش های انجام شده در ایران چقدر موثر هستند.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب