در رونمایی از ترجمه ایتالیایی ادیان در خدمت انسان مطرح شد؛
روش تربیتی ما دیگری ستیز است، انسان سازی، دغدغه مهم امام صدر
جاوید شو: زائری می گوید كه روش تربیتی و فرهنگ ما دیگری ستیز است و حتی حوزه های علمیه نیز مواجهه با دیگری را نمی آموزند. در صورتیكه امروزه ارتباط با دیگری برای ما اهمیت بسیاری پیدا كرده است.
به گزارش جاوید شو به نقل از مهر، نشست رونمایی از ترجمه ایتالیایی كتاب «ادیان در خدمت انسان» امام موسی صدر، به قلم میركو كولئونی، عصر روز گذشته یكشنبه هفتم مهر ۱۳۹۸ با حضور حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری، كارلو چرتی، رایزن سابق فرهنگی ایتالیا در ایران و رافائل مائوریلو، اسلام شناس و صدرپژوه معاصر ایتالیایی و ناظر و ویراستار ترجمه ایتالیایی كتاب «ادیان در خدمت انسان» با دبیری علی اصغر محمدخانی در مركز فرهنگی شهر كتاب انجام شد.
ائمه ما «دیگری پذیر» بودند
حجت الاسلام محمدرضا زائری در این جلسه با اشاره به پژوهش های خود برای سخنرانی های مذهبی در عزاداری های محرم اظهار داشت: من متوجه شدم كه ائمه معصومین و دوده بسیار راحت از «دیگری» سخن نقل می كنند. ائمه ما دیگری ستیز نبودند. ما چقدر سفارش و حدیث داریم كه علم را فرا بگیرد حتی اگر در چین باشد. چقدر حدیث داریم كه اندیشه و خرد گمشده مومن است و هركجا كه سرچشمه حكمت است مومن باید به آنجا برود؟
وی اضافه كرد: بارها از خودم پرسیده ام كه چرا ما اینقدر دیگری ستیز و دیگری گریز شده ایم؟ حتی در بحارالانوار حدیثی داریم با این مضمون كه گاهی دعای یهودی در حق شما مستجاب می شود. یهودیت از آنجا اهمیت دارد كه ما بیشتری درگیری را با آنها داشته و داریم. حدیث به ما می گوید كه نباید دعای هیچ یك از بندگان خدا را ناچیز شمرد.
زائری افزود: ما در دوره های مختلف تاریخ در معرض هجوم و ستیز بودیم و شاید این یك نكته برای دیگری ستیزی ما باشد. همین طور از دوران صفویه كه قدرت را در دست گرفتیم دیگر اختیار مطلق در دست ما بود و نیاز به دیگری نداشتیم. این «دیگری» كه می توانست هویت ما را برجسته كند، ناخواست حذف شد. این بحث جدی ماست. چندی قبل خبری پخش گردید در خصوص اینكه ۲۰ مسیحی در كربلا مسلمان شدند. شورای خلیفه گری ارامنه اعتراض به نادرستی این خبر كرد و جنجالی به پا شد. نمی دانم چرا این برای ما مساله شد كه آمار درست نماییم كه چند مسیحی مسلمان شده اند؟ برای امام موسی صدر اینها به هیچ عنوان مساله نبود.
مساله امام موسی صدر انسان سازی بود
زائری در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نكته كه برای امام موسی صدر انسان سازی اهمیت داشت، اظهار داشت: امام موسی به دنبال آمارسازی برای مسلمان كردن مردم نبود. در لبنان یكی از دوستان مسیحی امام موسی صدر برای من اظهار داشت كه وقتی او صحبت می كرد من احساس می كردم كه انگار یك كشیش مسیحی دارد با من صحبت می كند. اهل سنت، درزی ها و... همین همین حال را نسبت به امام موسی صدر داشتند. پیروان ادیان دیگر در لبنان احساس می كردند كه امام موسی صدر آمده كه كاملترشان كند نه اینكه چیزی از آنها بكند.
این پژوهشگر حوزه دین و فرهنگ افزود: ما ایرانیان هیچگاه در طول تاریخ مانند امروز در معرض مواجهه با «دیگری» نبوده ایم. در این بزنگاه تاریخی كه ارتباط با «دیگری» برای ما اهمیت پیدا كرده اندیشه امام موسی صدر و كتاب «ادیان در خدمت انسان» باید بدل به كتاب بالینی ما شود. این كتاب به ما می آموزد كه چگونه بدون حذف خودمان با دیگری دیالوگ نماییم. فقط در این حالت است كه دیالوگ و گفت و گو سازنده و رشد دهنده می شود.
روش تربیتی ما صرفا درون دینی است
زائری در بخش دیگری از سخنان خود به نقل خاطره ای از زمان حضورش در لبنان پرداخت و اظهار داشت: روزهای ابتدایی كه به لبنان رفته بودم، مشكلی برای من در فرودگاه پیش آمد كه بعد از ساعت ها دوندگی حل نشد و من طاقتم طاق شد و به كارمند فرودگاه گفتم كه مگر تو مسلمان نیستی؟ من فكر نمی كردم بگوید نه اما گفت و من چند ثانیه هاج و واج ماندم. همین چند ثانیه برای من اندازه چند ترم درس انسان شناسی، ارتباطات و... بود. ناگهان من احساس كردم كه با یك انسان طرفم كه هم دین من نیست و نمی توانم او را به مقدسات خودم قسم بدهم. تا آن روز حوزه علمیه، كتاب های درسی و محیط اجتماعی من را برای ارتباط و گفت و گو با این انسان تربیت نكرده بود. تربیت من و تربیت ما درون دینی بوده و هست.
وی همین طور با اشاره به این نكته كه باید ادبیات فرادینی را نیز بیاموزیم، اظهار نمود: نسل جدید و فرزندان ما، دیدگاه های ما را نسبت به دین ندارند و ما باید ادبیات مناسب برای گفت و گو با آنها را پیدا نماییم. امام موسی صدر در جمع فارغ التحصیلان پرستاری در لبنان كه از همه طوایف بودند، می گوید كه در دنیایی كه همه دارند لشگر تربیت می كنند برای اسلحه به دست گرفتن، جنگیدن و كشتن، ما لشگر تربیت كردیم برای دوستی و مهربانی. امام صدر در ادامه نیز می گوید كه توی پرستار سرباز محبت، انسان دوستی و مهربانی هستی. یعنی فرقی نمی كند كه سنی هستی یا شیعه، تو پرستار هستی كه مهربانی را منتشر كنی.
اختلاف و تنوع لازمه پیشرفت است
زائری در بخش دیگری از سخنان خود به لزوم احترام به اندیشه مخالف اصرار كرد و افزود: شهید مطهری در یكی از گفتارهای خود اشاره نمود كه اختلاف و تنوع لازمه پیشرفت است. امام موسی صدر هم می گوید كه اگر لبنان نبود ما باید برای پیشرفت شرایطی مانند لبنان را ایجاد می كردیم.
وی اضافه كرد: یكی از بلاهایی كه ما با دست خودمان بر سر خود آوردیم این بود كه چون نگذاشتیم دیدگاه های دیگری مطرح شود. این مطرح نشدن دیدگاه مخالف موجب شد تا ما ضعیف شویم. امروز خیلی از نوجوانان و جوانان متدین ما گرفتار مشكلند چون فرصت پرسش و چالش طرح دیدگاه های دیگری را نداشتند. ما به راحتی هرچه تمامتر اجازه ندادیم كه خیلی از اندیشه ها و فكرها مطرح شود، در صورتیكه اگر مطرح می شد ما مجبور بودیم كه فكر و اندیشه خودرا بازسازی نماییم و این منجر به پیشرفت ما می شد.
زائری افزود: سیره ائمه ما اینگونه بود كه من ابرملحد و ابر آته ئیستی چون ابن ابی العوجا در مسجد پیغمبر می رفت و با امام صادق(ع) درباره نبودن خدا بحث می كرد. امام هم با صبر و حوصله حرف های وی را گوش می داد و در بحث هیچگاه تند نمی شد. كدام طلبه شیعه را امروزه می شناسید كه حتی با فقه اهل سنت آشنایی داشته باشد. ما روز به روز خودرا محدود كردیم و متوجه نشدیم كه چه مصیبتی پشت این محدود كردن نهفته است. جوانان امروز بسیار به تغییر دیدگاه های دین باوران نیاز دارد.
در دهه های ۶۰ و ۷۰ لزوم گفت و گو در اروپا نیز پیش آمد
كارلو چرتی، ایران شناس و رایزن پیشین فرهنگی ایتالیا در ایران نیز در این جلسه اظهار داشت: گفتارهایی كه در این كتاب ترجمه شده اند، همگی در میان سال های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۷ توسط امام موسی صدر ایراد شدند. در تاریخ اندیشه ما این سال ها برابر بود با كنگره واتیكان دوم. همین طور در این سال ها در اروپا نیز اتفاقات مهمی افتاد. جوانان بسیاری در كشورهای مختلف جمع شده و برای تغییر جهان خودشان تلاش كردند.
وی اضافه كرد: در سال ۱۹۶۸ در فرانسه، ایتالیا و آمریكا جوانان بسیاری به ویژه دانشجویان به خیابان ها آمده و به دنبال صلح و دیالوگ بیان اقوام مختلف دنیا بودند. قوم و مذهب كاتولیك ایتالیا نیز در این سال ها به دنبال مفهوم دیالوگ بود. پل ششم بعد از كنگره واتیكان از كاتولیك ها خواست كه با روی گشاده به پیروان دیگر ادیان نگاه كنند و به سراغ آنها بروند. تا قبل از كنگره واتیكان دوم، كاتولیك ها فكر می كردند كه خدای آنها از خدای بقیه مهم تر است و نه تنها گفت وگوی بین ادیان كه حتی گفت وگوی بین مذاهب هم رواج نداشت و ما حتی با ارتودوكس ها جدال داشتیم.
چرتی افزود: از واتیكان دوم به بعد همه فهمیدند كه بدون گفت وگوی ادیان هیچ آینده ای برای آنها وجود نخواهد داشت. وقتی شما می گویید الله و من می گویم دی یو و یهودیان می گویند یهوه، قاعدتا از هم دور خواهیم شد، اما وقتی هركدام از ما خدا را به زبان خودمان ترجمه نماییم، به همین نزدیك خواهیم شد. من فكر می كنم كه كتاب امام موسی صدر نیز در همین معناست.
این ایران شناس همین طور با اشاره به اهمیت تكثر دینی در لبنان اظهار داشت: مرز میان اسلام و مسیحیت در خاورمیانه است. در ایران مسیحیان و آشوریان زندگی می كنند. در اروپا نیز به ویژه در آلبانی و بوسنی، مسلمانان زیادی ساكن هستند. لبنان سنتزی از همه ادیان است، این كشور هم كوچك است و هم اینكه بین دریای مدیترانه و خاورمیانه قرار دارد. هم شیعیان، هم اهل سنت، هم مسیحیان ارتدوكس و كاتولیك و هم درزی ها و... در كنار هم زندگی می كنند. این كشور یك رزومه است از همه مشكلاتی كه در جهان امروز وجود دارد.
امام صدر در دوره پان عربیسم به لبنان رفت
چرتی در بخش دیگری از سخنان خود با تاكید بر ملیت ایرانی امام موسی صدر اظهار داشت: امام صدر بعنوان یك ایرانی در دوره ای به لبنان رفت كه پان عربیسم رواج داشت. در این دیدگاه اصولا ایرانی ها را در زمره جمعیت جهان اسلام نمی دانستند. امام صدر به لبنان رفت و باردیگر قوم شیعه را كه ضعیف ترین قوم آن روز لبنان بود، زنده كرد.
وی افزود: فكر امام موسی صدر این نبود كه شیعه را در لبنان برای جنگ با یهودیان و مسیحیان زنده كند. او اعتقاد داشت كه باید قوم خودرا برای گفت و گو با ادیان دیگر زنده كنم. مهم این است كه فكر و اندیشه امام موسی صدر نشان داد كه پیروان همه ادیان می توانند كنار یكدیگر قوی باشند و باهم رشد كنند.
چرتی در ادامه با اشاره به اینكه معتقدان پان عربیسم امام صدر را ربودند، اظهار داشت: امام صدر سال ۱۹۷۸ به لیبی می رود. بر این كشور یك دیكتاتور حكومت می كرد كه فعال پان عربیسم بود. قذافی نه برای كشور خودش و نه برای صلح در خاورمیانه شخصیت مناسبی به شمار نمی آمد. او امام صدر را از جهان اسلام گرفت و زندانی كرد. امام صدر اگر می توانست به لبنان بازگردد، جنگ داخلی این كشور طولانی نمی شد.
به باور چرتی خاورمیانه در وضعیت فعلی شبیه به لبنان در زمان ربودن امام موسی صدر است. وی اشاره كرد: حالا در خاورمیانه در بزنگاه جنگ هستیم و همه بر ضد یكدیگرند. معاندان از خارج خاورمیانه به منطقه می آیند تا كشورهای مسلمان را ضعیف كنند. در این وضعیت ما دو راه داریم: نخست راه امام موسی صدر و دیگری راه جنگ. در این برهه نیاز است كه همه روشنفكران به تاسی از امام موسی صدر، برای رخ ندادن جنگ و درگیری فعالیت كنند.
دانش هایی كه برای مترجم آثار امام موسی صدر ضروری است
رافائل مائوریلو، نیز در این جلسه اظهار داشت: من عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی هستم و در دو دانشكده ادبیات و علوم انسانی و همین طور الهیات تدریس می كنم. می توان اظهار داشت كه كار در این دو دانشكده برای به ثمر رسیدن این كتاب تاثیر بسیار مهمی گذاشت. موسسه امام موسی صدر برنامه ای برای ترجمه هشت گفتار مندرج در این كتاب داشت كه پیش تر به زبان های فرانسه و اسپانیولی ترجمه شده بودند. ترجمه انگلیسی آن نیز حالا در دست انجام است.
وی اضافه كرد: به من پیشنهاد ترجمه این كتاب شد. من هم عربی و هم فارسی می دانم، اما گفتم شاید فرصت نشود. بنا بر این در جواب گفتم كه من یك مترجم را به شما معرفی می كنم تا زیر نظر خودم كار را ترجمه كند. در نهایت به یكی از دوستانم پیشنهاد دادم كه زبان شناس و اسلام شناس، البته متخصص اهل سنت است. او به این شرط كه من كمكش كنم، قبول كرد.
مائوریلو افزود: وی در نهایت ترجمه خودرا برای من فرستاد و یك قسمت را كه برایش ابهام داشت، هایلایت كرده بود، اما من بعد از مطالعه و تطبیق متوجه شدم كه متن اشكالات بسیاری دارد. اینجاست كه نقش ویراستار اهمیت پیدا می كند. آن مشكلات در ترجمه هم بیشتر از خود زبان عربی برمی خیزد.
این اسلام شناس همین طور با اشاره به این نكته كه در برگردان آرا و افكار امام موسی صدر باید جریان رایج فكری، سیاسی و فرهنگی آن دوره را نیز مدنظر قرار داد، اظهار داشت: خیلی از متونی كه حالا از امام موسی صدر در دسترس می باشد، در اصل سخنرانی های اوست و قاعدتا آنها در گفتار بیان شده، بدین سبب ویرایشی روی آنها در كار نبوده است. بجز اهمیت این نكته باید به سال و حتی ماه سخنرانی نیز توجه داشت. امام صدر حتی در بعضی از سخنرانی های خود نكاتی را نیز مراعات می كرد كه برمبنای آنها افعالش تغییر پیدا می كردند. بعنوان مثال اگر در زمان جنگ داخلی سخنرانی داشت طوری صحبت می كرد كه انگار جنگ تمام شده است.
مائوریلو افزود: مشكلات زیادی از زبان عربی گریبانگیر مترجم شدند. بارها رخ داده كه جملات تمام نمی شوند. حتی معانی برخی سخنرانی ها در بعضی از ماه ها تفاوت می كند. به همین دلیلهای ترجمه های فرانسه و اسپانیولی هم مشكلاتی را دارند. بدین سبب نتیجه می گیریم كه آگاه بودن به دو زبان مبدا و مقصد و همین طور تخصص اسلام شناسی، برای ترجمه آثار امام موسی صدر كافی نیست. اما ما تمام تلاش خودرا به كار بردیم تا متن ترجمه به مقصود امام موسی صدر نزدیك باشد.
این دین شناس معاصر در بخش دیگری از سخنان خود به عدم توجه جدی ایرانی ها به تاریخ اشاره نمود و اظهار داشت: در ایتالیا تاریخ محوریت دارد، اما در ایران به فلسفه و علم كلام اهمیت بیشتری می دهند. این دو در تضادند و در واقع در ایران تاریخ را چندان جدی نمی گیرند. ما در بسط اندیشه امام موسی صدر باید دقت كنیم كه نخست اندیشه امام موسی صدر به چه كار می آید و دیگر اینكه چگونه در جای و تاریخ خود این اندیشه را بررسی نماییم.
باید به اندیشه های صدر، بهشتی و مطهری بازگردیم
مائوریلو در بخش دیگری از سخنان خود به لزوم بازگشت و توجه به اندیشه های متفكرانی چون امام موسی صدر، شهید آیت الله بهشتی و شهید آیت الله مطهری اشاره نمود و افزود: من در روند ترجمه و اصلاح آن تصمیم گرفتم كه در مواردی بر خلاف اندیشه امام موسی صدر عمل كنم. بعنوان مثال امام صدر اعتقاد داشت كه واژه «الله» نباید ترجمه شود امام من تصمیم گرفتم كه آنرا به خدا ترجمه كنم و به نظرم این ترجمه لزوم داشت.
وی اضافه كرد: من ترجمه همین طور واژگان عربی را كه معنای خاص داشتند یا معنای آنها مشخص نبود نویسه گردانی كردم و همین طور پانوشت های بسیاری در متن آوردم به ویژه آنجا كه امام صدر به قرآن و حدیث ارجاع می دهد. این در صورتیكه ترجمه های دیگر پانویس نداشتند.
مائوریلو افزود: اینكه چرا برای مخاطبان ایرانی و ایتالیایی اندیشه امام موسی صدر مهم می باشد، با مطالعه سخنرانی «ادیان در خدمت انسان» به دست می آید. همین طور با مطالعه این سخنرانی به جایگاه اسلام بعنوان یك دین پی خواهیم برد. ما آنقدر فضا را سیاسی كردیم كه فراموش مان شد كه دین چه قابلیت هایی دارد؟ ما فراموش كردیم كه اسلام از ابتدا با مسیحیت و یهودیت در ارتباط بود؟ امام موسی صدر در دوران جدید بیان كننده این رابطه است.
مائوریلو درانتها اظهار داشت: متفكرانی چون امام موسی صدر، آیت الله بهشتی و آیت الله مطهری همگی بر لزوم گفت و گو تاكید داشتند. ما باید به اندیشه های آنها بازگردیم، چونكه با اینكار چرایی به نتیجه نرسیدن ما مشخص خواهد شد. این متفكران به ویژه امام موسی صدر، مهم ترین متفكران معاصر هستند و برای من لزوم گفت و گو و تاكید بر جایگاه اسلام بعنوان یك دین را تبیین كردند.
به شنیدن صدای امام موسی صدر نیاز بسیار داریم
محمدخانی نیز در این جلسه اظهار داشت: روابط ایران و ایتالیا در حوزه های فرهنگ و ادیان بسیار عالی بوده است. در دو دهه گذشته آثار مهمی از ادب و فرهنگ ایتالیا به فارسی ترجمه شده و بالطبع آثار معاصر ادبیات فارسی نیز به ایتالیایی برگردان شده است. در اینجا لازم است یادی نماییم از مرحوم فلیچیتا فرارو، رایزنی اسبق فرهنگی ایتالیا در ایران كه چندی قبل دارفانی را وداع گفت. وی در ایجاد پل فرهنگی میان ایران و ایتالیا نقش موثری داشت. بطور كل رایزنان فرهنگی ایتالیا در ایران برخلاف رایزنان دیگر كشورها، وقتی به كشور خود برگشتند هیچگاه رابطه شان با ایران را قطع نكردند.
وی اضافه كرد: بجز ترجمه آثار ما با ایتالیایی ها سمینارهای مشترك فرهنگی هم در هر دو كشور داشتیم. حالا نزدیك به پنج سال است كه موسسه شهركتاب با بستن قرارداد همكاری با دانشگاه بولونیا، فعالیت های مشترك ادبی خوبی داشته ایم. در اسفند امسال نیز مقرر است سمینار مهمی را درباره روایت شناسی در ایتالیا برگزار نماییم.
محمدخانی افزود: ترجمه ایتالیایی «ادیان در خدمت انسان» شامل هشت مقاله از امام موسی صدر به همراه زندگینامه ایشان است. با عنایت به نقشی كه افكار امام موسی صدر در ایران، لبنان و حتی اروپا داشته و همین طور شرایطی كه امروز جهان دارد، می توان از تاكید امام صدر بر كرامت انسان و آزادی بهره برد. این تاكید نیاز امروز ماست در ساحت گفت وگوهای میان شرق و غرب. اینكه ادیان در خدمت انسان باشند نه انسان ها در خدمت ادیان، سوژه بسیار مهمی است. اگر صداهایی مانند امام موسی صدر بیشتر شنیده شود، تاثیر مهمی بر غنای گفت وگوهای شرق و غرب خواهد داشت.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب