یادداشتی از حكمت الله ملاصالحی؛
اصالت هنر و قوت حكمت مان را در مقابل كرونا به منصه ظهور بگذاریم
جاوید شو: وقتی شرایط نامتعارف می شود، هر كسی و هر جامعه ای اصالت هنر و همت و قوّت حكمت و خرد و اخلاق و ایمان و معنویت خویش را در میدان عمل می تواند به منصه ظهور و به تماشا بگذارد.
به گزارش جاوید شو به نقل از مهر، حكمت الله ملاصالحی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و از نظریه پردازان دو حوزه «فلسفه باستان شناسی» و «باستان شناسی دین در ایران» در تازه ترین یادداشت خود با عنوان «جامعه و جهان تقابل ها» به لزوم استقامت جامعه و پایمردی ایرانی ها در مقابل سختی ها پرداخته است. به باور او وقتی شرایط نامتعارف شده و اوضاع خطرخیز و مخاطره انگیز می شود، اینجاست كه هر كسی و هر جامعه ای اصالت هنر و همت و قوّت حكمت و خرد و اخلاق و ایمان و معنویت خویش را در میدان عمل می تواند به منصه ظهور و به تماشا بگذارد.
ملاصالحی صاحب كتاب هایی چون «درآمدی بر معرفت شناسی باستان شناسی»، «باستان شناسی دین: با فانوس نظر در جست وجوی آئین های گمشده» و «باستان شناسی در صافی جستارهای فلسفی» است. متن تازه ترین یادداشت او را در ادامه بخوانید:
ایرانیان و یهودیان باستان اولین مردمی بودند كه در روشنگاه حكمت و خرد نبوی مرز میان روشنایی و تاریكی تقابل میان راستی و دروغ كشمكش و نبرد میان نیكی و بدی را آفتابی و عریان و شفاف سازی كردند. این مرزبندی و شفاف سازی تحولی بود بس عظیم بس مهم و بس سرنوشت ساز كه در جهان باستان اتفاق می افتاد. گذار از یك جامعه و جهان اسطوره ای و الوهیت های مشركانه و حركت به سمت انفتاح و افتتاح تاریخی نبوی و یكتاپرستانه در بین ایرانی ها و یهودیان عهد باستان تحولی بود با ابعاد هستی شناختی و معرفت شناختی و انسان شناختی و مدنی و معنوی به غایت عظیم. به تعبیر عارف و شاعر شهیر خراسانی ما حضرت مولوی:
حق فرستاد انبیا را با ورق
تا گزید این دانه ها را بر طبق
پیش از این ما امت واحد بُدیم
كس ندانستی كه ما نیك و بدیم
قلب و نیكو در جهان بودی روان
شب همه شب بود و ما چون شبروان
تا برآمد آفتاب انبیا
گفت ای غش دور شو صافی بیا
این برآمدن آفتاب نبوت و دور شدن غش الوهیت های مشركانه عصر و عهد اساطیرالاولین و برآمدن خورشید و طلوع آفتاب حكمت و خرد نبوی در بین ایرانی ها و عبریان عهد باستان تحولی بود بس عظیم و مه بانگی بود به غایت ُستُرگ با ابعاد هستی شناختی و معرفت شناختی و انسان شناختی و مدنی و معنوی كه در ایرانشهر جهانی عصر و عهد هخامنشی بمعنی الاخص و خاورمیانه نبوی شده بمعنی الاعم اتفاق می افتاد.
البته و صد البته یك جامعه و جهان مطلق نیك یا مطلق بد، مطلق زیبا یا مطلق زشت، مطلق رحمانی و یا مطلق شیطانی، در قاعده و قانون و قالب این عالم در نمی گنجد. در سپهر اندیشه می توان چنین جامعه و جهانی را تخیل و تصور و طراحی كرد لیكن در مقام و میدان عمل تحققش ناممكن و ناشدنی. طراحان مدینه های فاضله و ضاله و جاهله هم تحققش را در «اوتوپیا (ΟΥ-ΤΟΠΙΑ)» یعنی در لامكان می جستند و می یافتند نه فی المكان كه البته تناقض دیگری را دامن می زدند.
باری قاعده و قانون این جهان به ویژه قاعده و قانون دنیا یعنی جهان بشری شده قاعده و قانون علت ها و سبب ها و دلیل و معلول ها و مدلول و راستی ها و كژی ها و زیبایی ها و زشتی ها و تقابل و كشمكش میان اضداد است و انداد. به تعبیر حضرت مولوی در مثنوی:
پس نهانی ها به ضد پیدا شود
چون كه حق نیست ضد پنهان بود
جامعه و جهان بشری جامعه و جهان نسبت هاست. به نسبت و در نسبت باید محكش زد و سنجید و فهمید. موفق و ناموفق بودن و سعادتمند و شقاوتمندیشان را در نسبت می توان محك زد و فهمید. جامعه و جهان بشری ما همان دنیای برآمده و برساخته امكانات و ظرفیت ها و استعدادها و توانمایه های وجودی بشری ما از هر جنس و نوع و طور و قسم است. جانوران حیات وحش طبیعت دارند و آدمیان دنیا. دنیایی كه هم داد را در آن می توان جاری كرد هم بیداد را هم مزرعه های سبز رفاه را در آن گسترد هم بیان و برهوت فقر را در آن گسترش داد هم طبل سعادت و نیكبختی را در آن می توان كوبید هم شقاوت و بدبختی را در آن تجربه نمود. هم از راستی راست كاران و درست كاران طریق درست زیستن و راست گفتن را در آن آموخت هم از كژی كژاندیشیان و كژرفتاران و روان در آن صدمه دید و زیان برد هم گناه و معصیت و مصیبت را در آن تجربه نمود هم حلاوت شرم و پاكی و پرهیزكاری را در آن چشید و زیست. خلاصه سخن آنكه هم كشمكش و تقابل نیكی و نیكخواهان را با بدی و بدخواهان و بدكاران را در آوردگاه آن آزمود هم خدمت خادمان را هم خیانت خائنان را شاهد بود. چنین است جامعه و جهان بشری ما.
اتفاقاً هرجا و هرگاه شرایط را نامتعارف تر و اوضاع را دشوار و خطر خیزتر و جامعه ها را در معرض مخاطرات سهمگین تر و در آوردگاه دست و پنجه فشردن با معضلات سنگین تر و در كوره پیچ های صعب العبورتر یافته ایم خروج و بر صحنه آمدن و تقابل و كشمكش نیروهای متعارض از هر جنس و نوع و قسم نهفته و نهان در لایه ها و زیرلایه های درون جامعه ها را فراگیرتر و جدی تر و شفاف تر و آفتابی تر و آشكارتر و پر قوّت تر هم شاهد بوده ایم هم آزموده ایم هم از سر گذرانده ایم.
مادام كه پای آزمون و كارزاری در بین نیست. تا آن هنگام كه اوضاع عادی و ایام بر وفق مراد است همه چیز مساعد موافق طبع و به مصلحت و به منفعت است در حرف و قول مدعیان اخلاق و ایمان و عمل نیك و نیكخواه مردمان بسیارند؛ وقتی شرایط نامتعارف می شود و اوضاع خطرخیز و مخاطره انگیز و به آوردگاه آزمون فراخوانده می شویم اینجاست كه هر كسی و هر جامعه ای اصالت هنر و همت و قوّت حكمت و خرد و اخلاق و ایمان و معنویت خویش را در میدان عمل می تواند به منصه ظهور و به تماشا بگذارد. اتفاقاً در چنین برهه ها و بحران ها و موقعیت های دشوار و خطر است كه جنود شرّ و شیطان هم خروج كرده و كارزار فراخوانده می شوند. كار نیك همیشه شر برانگیز بوده است. قرآن را ببینید: «وَ كَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ؛ و همینطور برای هر پیامبری دشمنانی از شیاطین انس و جن قرار دادیم» (آیه ۱۱۲ سوره انعام).
ویروس كرونا نه آغازین و نه فرجامین ویروس مسری و مهلكیست كه با آن دست و می فشاریم و دست و پنجه خواهیم فشرد. شواهد و قرائن فراوان به ما می گویند و ما را متقاعد می كنند؛ جامعه هایی كه در آوردگاه های آزمون تاریخ از هر جنس و نوع و قسم، در میانه میدان مانده اند و با خطرها و مخاطرات سنگین و سهمگین دست و پنجه فشرده اند هم آزموده تر و قوی تر و ایمن تر به حیات خود ادامه داده اند هم شكوفان تر و عزتمندانه زیسته و سروری كرده اند.
یك جامعه و جهان تهی از تموج و تحرك و تغیر و تحول بدون حس همبستگی اجتماعی و حكمت و خرد و دلیری رویارویی با مخاطرات بدون اخلاق و ایمان و امید به نیك زیستن و نیكخواه آدمیان بدون بدون كشمكش و دست و پنجه فشردن با نیروهای شر و شیطان؛ سرد و بی روح و مرده و ملال آور و قبرستانی بیش نیست. و چه تغیر و تحولی انسان سازتر و سرنوشت سازتر از تحول و تغیّر از درون.
دانشگاه تهران: ۱۴/۱۲/۱۳۹۸ هجری خورشیدی
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب