خدشه مدارس تیزهوشان بر چهره عدالت آموزشی!
نقد پژوهشگران بر مدارس استعدادهای درخشان
جاوید شو: پژوهشگران کشور در یک پژوهش که در بررسی و نقد مدارس موسوم به تیزهوشان یا استعدادهای درخشان انجام داده اند، وجود این مدارس را دست کم در رده های تحصیلی پایین تر، مغایر با عدالت آموزشی و تربیتی دانسته اند.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا، موضوع عدالت توزیعی، مواهب و منافع زندگی اجتماعی است. دغدغه اصلی عدالت توزیعی نحوه توزیع منافع و حتی مضار حیات اجتماعی بین آحاد جامعه است. اینکه سهم افراد جامعه از خیرهای مشترکی مانند ثروت، کرامت، سلامت و بهداشت چیست و چگونه این مهم پیاده می شود. بر این اساس می توان اظهار داشت که حوزه دست اندازی عدالت در جامعه بسیار گسترده و در عین حال ژرف است و ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و نهادهای مختلف اجتماعی را در بر می گیرد. ازجمله این نهادها، نهاد تربیت مدرسه ای است که فرصت های تربیتی ویژه ای برای اعضای جامعه خود فراهم می آورد. فرصت های تربیتی رسمی در جهان معاصر به عنوان یک خیر اجتماعی بسیار حساس و تعیین کننده شناخته می شود.
بنا بر گفته های متخصصان، با توجه به اهمیت و جایگاه خیر تربیت مدرسه ای در جوامع، بی شک این خیر اجتماعی موضوع عدالت توزیعی قرار می گیرد. پرسش مهم این است که این خیر اجتماعی چگونه بین آحاد جامعه توزیع شود تا عدالت تربیتی محقق شود؟ در امتداد تحقق عدالت تربیت مدرسه ای، یکی از مسائل و پدیده های اجتماعی که اینروزها در کشور ما بسیار موردبحث قرار می گیرد، تنوع مدارس است. شواهد نشان میدهد که در کشور ما هفت مرجع قانونی، بیش از بیست گونه مدرسه به وجود آورده اند که تعدادی از آنها عبارتند از: مدارس غیردولتی (غیرانتفاعی)، مدارس تیزهوشان (استعداد درخشان)، مدارس شاهد، مدارس هیات امنایی، مدارس نمونه دولتی، مدارس عشایری، مدارس شبانه روزی، مدارس بزرگسالان و مدارس آموزش از راه دور. حالا این پرسش مهم مطرح است که این وضعیت با عدالت توزیعی تربیت مدرسه ای چه نسبتی برقرار می کند؟
در کوشش برای یافتن پاسخ این پرسش و انجام پژوهشی ژرف دراین زمینه، یکی از پژوهشگران کشورمان از پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش دست به کار شده و مطالعه ای را به انجام رسانده است. در این مطالعه، مدارس استعدادهای درخشان (تیزهوشان) از نظر عدالت توزیعی مورد بررسی قرار گرفته اند.
محقق برای رسیدن به این هدف با روش تحلیل مفهومی، مفهوم عدالت توزیعی را بررسی نموده و ملاک های مناسب آنرا برای توزیع خیر تربیت مدرسه ای (رسمی و عمومی) تبیین کرده است.
برمبنای نتایج این تحقیق، شرط توزیع برابر فرصت ها به نحو مقدم و شرط استحقاق به نحو مؤخر به عنوان شرط لازم و کافی برای تحقق عدالت توزیعی در تربیت مدرسه ای صورت بندی شدند.
طبق این یافته ها، مدارس استعدادهای درخشان بر طبق این دو شرط و به سبب توجه به تیزهوشی به عنوان شرط مقدم، بدون لحاظ کردن برابری فرصت ها، ناعادلانه بوده و پیشنهاد شده است که این مدارس از دوره عمومی (پایه اول تا پایه نهم) حذف شوند.
در این زمینه، محمد حسنی، دانشیار و محقق پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش می گوید: «جامعه عادل، جامعه ای است که در آن رفتار عادلانه، نهادینه و تبدیل به صفت پایدار شده و تبدیل به عنصری از سرمایه اجتماعی شده است. به این جهت لازم است بطور مستمر، سازوکارهای توزیعی خیر در جامعه مورد نقد قرار گیرند».
این محقق می افزاید: «بر اساس مباحث به عمل آمده، عدالت توزیعی خیر تربیت مدرسه ای حکم می کند که مدارس استعدادهای درخشان از دوره عمومی یعنی پایه اول تا نهم حذف شوند و در مقابل، نظام تربیت مدرسه ای، توان و ظرفیت خودرا بر محور توسعه و تعالی توانایی های ضروری و مشترک دانش آموزان برای آمادگی زندگی نیک بختانه در جامعه مصروف کند و توجه خاص به تفاوت های مورد مناقشه یعنی استعداد برتر و تیزهوشی را به دوره های بالاتر واگذار کند».
طبق اطلاعات ارائه شده در این تحقیق، توجه عمومی به استعداد و پرورش آن، منوط به داشتن یک نظام تربیت مدرسه ای است که در آن فرصت های تربیتی و سازوکارهای بهره مندی از آن عادلانه توزیع شده باشد. ازآنجاکه افق و چشم انداز توسعه وجودی انسان هان و نامشخص است و همین طور تحقق توسعه وجودی انسان ها، بطورکامل وابسته به شرایط و بستر تجارب کمال بخش است، می توان ادعا کرد که این زمینه های کمال بخش باید به نحو برابر برای همگان فراهم گردد.
به اعتقاد حسنی، مجری این تحقیق، «در چنین نظامی، در بستر این فرصت ها به نحو فرایندی و نه ایستا، استعدادها بروز خواهند کرد. شناسایی دانش آموزان سرآمد و مستعد امری فرایندی، طولی و مرحله ای است. بدین سبب باید اجازه داد استعدادهای مختلف در بستر و شرایط برابر و غنی از محرک های سودمند رشد کنند و در برخورد با تیزهوشی به عنوان یک گونه از استعداد، به راهبرد جداسازی اتکا نشود».
این محقق می گوید: «راهبردها، سیاست ها و خط مشی های آموزشی متنوع در تجارب جهانی برای توجه به تفاوت های طبیعی استعداد و تیزهوشی وجود دارند که جداسازی یکی از آن هاست. به این جهت، بهتر است در دوره های بالاتر نیز برای پرورش و توجه به استعدادها و تیزهوشی از رویکرد های متنوع دیگری بهره برد که با ارزش عدالت، تناسب بیشتری دارد».
این یافته های پژوهشی که بر توجه ویژه به حقی مهم به نام تحصیل یکسان و عادلانه تاکید دارند، در دوفصلنامه «پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت» متعلق به دانشگاه فردوسی مشهد انتشار یافته اند.
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب