رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره بین المللی فارابی مطرح كرد
۷ شاخص ارزیابی پژوهش های علوم انسانی در جشنواره فارابی
به گزارش جاوید شو، رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره بین المللی فارابی، مسئله مندی، چارچوب نظری، فرضیه مندی و روش شناسی، تبیین ادبیات علمی تحقیق، نظم حاکم بر تحقیق، آزادی محقق از تابوهای علمی و مستندات تحقیق را از شاخصهای ارزیابی پژوهش های علوم انسانی دانست و اظهار داشت: محقق در راه نظریه پردازی، باید از هر آنچه او را از نگاه عقلانی و واقع بینانه دور می کند یا هر آنچه به روش عقلی نقدپذیر نیست، فاصله بگیرد و تلاش کند تا خویش را از تعصبات بی جا، هر قدر هم که در جامعه رواج داشته باشد، نجات دهد.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا غلامی، رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در نشست خبری فراخوان چهاردهمین دوره جشنواره فارابی که قبل از ظهر امروز در محل مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی برگزار شد، این جشنواره را یکی از معتبرترین جشنواره های علمی در عرصه علوم انسانی توصیف کرد و اضافه کرد: هدف از برگزاری این رویداد شناسایی برترین نظریات در علوم انسانی و اسلامی و معرفی آنها به جامعه علمی جهت استفاده و الگوبرداری، تشویق و حمایت معنوی و مادی از صاحبنظران برجسته است.
وی افزود: طبیعی است که جشنواره بین المللی فارابی، ضمن توجه خاص به مبحث کیفیت گرایی، بر روی برخی شاخصهای علمی که می تواند یک نظریه برتر یا نوآوری علمی را از کارهای علمی معمولی متمایز کند، تاکید دارد.
غلامی ضمن اشاره به بعضی از این شاخص ها، توضیح داد: یکی از شاخصهای مهم در ارزیابی پژوهش های علوم انسانی، مساله مندی محققان علوم انسانی و اسلامی است. ما کمتر دنبال تحقیقات مبحث محور هستیم و آنچه برای داوران پژوهش های علوم انسانی و اسلامی حائز اهمیت می باشد، قدرت محقق در مسئله یابی و سپس، توانایی او برای شرح دقیق و عمیق مسئله یا گرهی علمی است که محقق درصدد باز کردن آن است.
رئیس مؤسسه مطالعات اجتماعی و فرهنگی، اظهار نمود: در یک تحقیق کیفی، هر قدر مسئله یا گره علمی خردتر و جزئی تر باشد، بهتر است. از سوی دیگر، در مسئله یابی، مهم انتخاب مسئله ای است که از بطن نیازهای مبتلابه کشور متولد شده باشد.
غلامی خاطرنشان کرد: نیازهای مبتلابه فقط در تحقیقات کاربردی مطرح نیستند، بلکه در تحقیقات نظری هم میتوان با چند واسطه، به نیازهای مبتلابه رسید. در اینجا، اشراف محقق به ادبیات علمی تحقیق خود و همینطور به شرایط عینی که تحقیق به آن وابسته است، خیلی اهمیت دارد و ماحصل تحقیق باید توانمندی محقق در این حوزه را بروز و ظهور داده باشد.
وی با اشاره به اینکه از هر ۲۰ تحقیقی که در علوم انسانی و اسلامی صورت می گیرد، به سختی بتوان مسئله مندی محقق و قدرت وی در تبیین مسئله را احراز کرد، اظهار داشت: بعضی تصور می کنند که مسئله یعنی یک بخش کوچک از تحقیق که در ابتدای تحقیق تشریح شده و باب آن بسته می شود، اما به نظر می آید بخش عمده یک تحقیق، توصیف و تبیین جزئی نگرانه ابعاد و اضلاع متعدد مسئله و نقاط پرچالش آن است.
غلامی، چارچوب نظری را از دیگر شاخصهای بررسی یک اثر علمی در حوزه علوم انسانی دانست و خاطرنشان کرد: آن تحقیقی در علوم انسانی و اسلامی تحقیق واقعی است که از چارچوب نظری روشن و قوی برخوردار باشد. چارچوب نظری به مبانی و اصولی که از تحقیق حمایت می کند، شباهت هایی دارد؛ اما لزوماً مساوی با مبانی نیست.
وی فرضیه مندی و روش شناسی را از دیگر شاخصهای ارزیابی پژوهش های علوم انسانی ذکر کرد و افزود: برخی از روش شناسی ها از جهت علمی موجه محسوب می شوند و محققان متناسب با پرسش اصلی و فرعی خودشان، روش شناسی کارآمدی را از بین روش شناسی های موجه انتخاب می کنند. محقق باید بتواند توضیح دهد که روش شناسی منتخب خود تا چه حد در جهت پاسخگویی موفق به پرسش های اصلی و فرعی او کارایی دارد.
رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره بین المللی فارابی، شاخص دیگر در ارزیابی پژوهش های علوم انسانی را تبیین ادبیات علمی تحقیق عنوان نمود و اظهار داشت: محقق باید در تحقیق خود قادر باشد ادبیات علمی حوزه تحقیق را با همه سطوح و طبقاتی که در آن عینیت یافته، به دقت و با پرهیز از کلی گویی های بی خاصیت تشریح کند.
وی نظم حاکم بر تحقیق را شاخص بعدی در تحقیقات علوم انسانی عنوان نمود و اظهار داشت: نظم تحقیق یعنی چینش درست و وزن بندی شده گزاره های اصلی و فرعی تحقیق در جایگاه های مناسب، پشتیبانی هدفمند گزاره ها از همدیگر و مفصل بندی صحیح این گزاره ها، البته بر مبنای چارچوب نظری و روش شناسی منتخب تحقیق.
غلامی با اشاره به اینکه شاخص مهمی که کمتر از آن سخن به میان می آید، آزادی محقق از تابوهای علمی است، اظهار داشت: محقق در راه نظریه پردازی، باید از هر آنچه او را از نگاه عقلانی و واقع بینانه دور می کند، یا هر آنچه به روش عقلی نقدپذیر نیست، فاصله بگیرد و تلاش کند تا خویش را از تعصبات بی جا، هر قدر هم که در جامعه رواج داشته باشد، نجات دهد.
وی افزود: علاوه بر این، یکی از مشکلاتی که برخی از محققان با آن روبرو هستند، سیاست زدگی است. سیاست زدگی در تحقیق یعنی افتادن در فضاهای هیجانیِ سیاسی و تکیه دادن تحقیق به برداشت های سیاسی ناشی از جانبداری ها و دل دادگی های سیاسی که اغلب با آنکه روکشی از حقیقت را دارند، اما واقعی نیستند و محقق را از توصیف و تبیین روشمند پدیده های اجتماعی باز می دارد.
وی مستندات تحقیق را شاخص دیگری عنوان نمود که نوع آنرا روش شناسی تحقیق معین می کند و اظهار داشت: در کشور ما و در کارهای کتابخانه ای پر استنادی رواج پیدا کرده، اما بعضی از محققان توجه ندارند که در مقابل استنادات تحقیق خود مسؤول هستند و به صرف ارجاع مدعیان جزئی به منابع متنوع، مسؤولیت آنها در رابطه با روایی تحقیق و هم هماهنگی و انسجام محتوایی تحقیق از بین نمی رود.
غلامی با اشاره به اینکه پژوهش در علوم انسانی و اسلامی لزوما تالیف کتاب نیست، اظهار داشت: در یک کتاب علمی، انتظار می رود نتایج تحقیق بر مبنای استانداردهای نگارش و تالیف منتشر شود، ضمن آنکه در یک کتاب بنا نیست تا نقشه پژوهش تبیین شود؛ بلکه نقشه پژوهش، در زیر پوست کتاب قرار دارد. بر همین اساس، شاخصهای ارزیابی پژوهش در همه موارد، با شاخصهای ارزیابی کتاب یکسان نیست.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با تکیه بر این که جشنواره فارابی به دنبال شناسایی نظریات جدید است، اظهار داشت: نظریه پردازی با تتبعات علمی و کارهای مروری و دایرة المعارفی نباید خلط شود. البته روشن است که تحقیقات مروری بسترهای لازم را برای نظریه پردازی مهیا می کنند و در جای خود ارزشمندند، اما در آنها بنا نیست نظریه نویی عرضه شود.
وی خاطرنشان کرد: در شمار کثیری از تحقیقات علوم انسانی و اسلامی که به صورت کتاب تالیف و منتشر می شود، نزدیک ۶۰ درصد از کتاب و در مواردی بیشتر، به طرح و توضیح کلیات و مفاهیم و مرور دیدگاه ها اختصاص پیدا می کند، این در شرایطی است که محقق می تواند یا به منابع دیگر ارجاع دهد و یا با طرح مفروضات اساسی خود، از تکرار مکررات پرهیز کند.
غلامی با تکیه بر این که نظریه باید بتواند دانش تخصصی ذی ربط را با تحول روبرو کند، اظهار داشت: این تحول یا به منزله ابطال یا نقد و از دور خارج کردن نظریات رایج در محیط دانشِ تخصصی است، یا به منزله اصلاح و تکمیل نظریات رایج قبلی و یا در موقعیت عرضه نظریه جایگزین برای نظریه های ابطال و نقد شده است.
او در آخر ابراز امیدواری کرد با تلاش هایی که در کشور در جریان است، روز به روز شاهد کیفی تر شدن تحقیقات در علوم انسانی باشیم، ضمن آنکه کیفی تر شدن، مطمئنا از جهتی مقدمه نوآوری و از جهتی دربردارنده نوآوری به حساب می آید.
منبع: javidsho.ir
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب